Budowę nowego dworu w majątku Żulice i przebudowę istniejącego barokowego ogrodu zainicjował w latach 1824-1828, Wincenty Makomaski, syn Pawła i Anny z domu Chrościkowskiej. Dwór neoklasycystyczny, murowany z cegły i otynkowany, frontem zwrócony na południe. Jest to budynek parterowy, z  poddaszem oddanym do zamieszkania, mający w jednej ze swych części piwnice.

 

Dwór zbudowany na planie prostokąta z wysuniętym elementem półkolistym, piętrowym od tyłu. Elewacja frontowa ma trzy pozorne ryzality – na osi i po bokach. Ryzalit środkowy ma nadbudowaną wystawę z trójkątnym szczytem i taras wsparty na czterech kolumnach, pierwotnie ryzalit środkowy był parterowy, z przyściennymi kolumnami i czterokolumnowym gankiem. Ryzality boczne znajdują się w elewacji ogrodowej.

 

Okna na piętrze ryzalitu ogrodowego mają uszate opaski. Dach jest mansardowy. Na uwagę w układzie pomieszczeń żulickiego dworu zasługuje czytelny, typowy dla neoklasycystycznych założeń rezydencjonalnych dwutraktowy układ wnętrz, w którym występuje wyraźne rozgraniczenie na pomieszczenia o charakterze reprezentacyjnym, mieszkalnym i gospodarczym. Od ogrodu środkowy ryzalit ma kształt trójboczny, gdyż obejmuje fragment kolistego salonu, umieszczonego przez autora na głównej osi, za wejściowym hallem.

 

Na zachód od dworu i dotychczasowego barkowego ogrodu powstał na miejscu dawnych zabudowań gospodarczych nowy park w stylu angielskim. Nowe zabudowania gospodarcze wzniesiono wówczas na terenie ogrodu warzywnego położonego na wschód od dziedzińca. Ponadto całą kompozycję powiększono o nowy ogród warzywny położony przy stawie, na południe od parku, wzdłuż drogi do Łykoszyna.

 

Właściciele dworu i majątku Żulice:

Wincenty Makomaski - W 1824 roku przejął Żulice i wybudował obecny dwór. Istniejącą już kaplicę uzupełnił nową, murowaną, klasycystyczną nagrobną rodu Makomaskich wzniesioną w latach 1827-1928, przy skrzyżowaniu drogi do Telatyna z drogą do lasu. Za strumieniem, przy skrzyżowaniu dróg do Łaszczowa i Łykoszyna wybudował osadę czworaków dla służby dworskiej, oraz karczmę i browar. Stary barokowy ogród przebudował zachowując drogę biegnąca południową granicą ogrodów.

 

Franciszek Romanowski - Za czasów Franciszka Romanowskiego syna Tekli z Makomaskich  dwór i majątek ulegają dewastacji z powodu braku zainteresowania nimi przez właściciela mającego inne dobra w Turkowicach.

 

Antoni Makomaski - W 1852 roku dobra Żulice nabył Antoni Makomaski, który zaczął rozwijać majątek pod względem gospodarczym, jak również wzbogacił dobra dużą hodowlą koni. Pozwoliło to na odrestaurowanie dworu i założenie nowego ogród warzywnego przeznaczonego pod uprawę chmielu. Ogród ten zajmował tereny położone między częścią gospodarczą dworu a drogą do Telatyna. Po 1852 roku wzniesiono też cieplarnie w sąsiedztwie dworu, oraz rządcówkę i spichlerz w części gospodarczej.

 

Władysław Makomaski - W 1876 r. majątek w spadku po ojcu otrzymał Władysław Makomaski, który gospodarzył tu do 1910 roku, następnie dobra przeszły w ręce Edmunda i Marii Makomaskich.

 

I i II wojna światowa

Podczas działań I wojny światowej dwór w Żulicach częściowo został zniszczony. W roku 1919 murowaną kaplicę nagrobną Makomaskich zrekonstruowano i zwrócono katolikom.

 

W okresie międzywojennym usunięto zniszczenia zaistniałe w czasie działań wojennych. W ogrodach dokonano nowych nasadzeń uzupełniających, a teren dawnego dziedzińca przed dworem wyposażono w podjazd z gazonem pośrodku. Całość kompozycji zajmowała w tym czasie obszar o powierzchni około 15 hektarów.     W czasie II wojny światowej we dworze kwaterował oddział niemiecki. W niewielkiej części mieszkali jego właściciele: wdowa po Wacławie Haliku, ostatnim właścicielu prywatnym majątku Żulice, jej córka Wanda i zięć Ryszard Jankowski. Jankowski był członkiem Armii Krajowej o pseudonimie Ryś i zginął w 1944 roku z rąk UPA podczas obrony Żulic. Po jego śmierci żona i teściowa opuściły majątek.

 

Po II wojnie światowej i przejęciu przez Państwowe Gospodarstwo Rolne dobra zostały mocno zdewastowane. Rozebrano czworaki i większość budynków gospodarczych oraz cieplarnię i rządcówkę. Drzewostan parku częściowo wycięto i zlikwidowano sad. Część parku zamieniono na pola uprawne i łąki. Po 1959 r. majątek przejęła Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. Od 1964 roku umieszczono we dworze szkołę.

 

             Przypisy:

• AP w Zamościu, Akta hipoteki powiatu tomaszowskiego, Księga hipoteczna nr 90 (Żulice);

• Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV, Warszawa 1894, s. 851;

• J. Niedźwiedź, Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2003, s. 650-651.